کیف نفسانیکیف نفسانی، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای کیفیت حاصل در نفس است. ۱ - اقسام کیفبرای کیف در تقسیم اولیه چهار قسم ذکر کرده‌اند: ۱. کیفیات محسوسه؛ ۲. کیفیات نفسانیه؛ ۳. کیفیات مختص به کمیات؛ ۴. کیفیات استعدادی. ۲ - توضیح اصطلاحکیفیات نفسانی، عبارتند از کیفیاتی که در نفس حاصل می‌شوند، مانند غم و شادی و شرم و حلم و غضب و دوستی و مانند آن. از میان جماد و نبات و حیوان، کیف نفسانی به قسم اخیر اختصاص دارد. بنابراین این قسم کیف را هم به نفس نسبت می‌دهند و هم به جسم اما از این حیث که دارای نفس است. [۱]
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۱۷۲.
۳ - اقسام کیف نفسانیکیف نفسانی به لحاظ ثبات و رسوخ، و عدم ثبات بر دو قسم است: ۱. ملکه: کیف بطیء الزوال مثل غضب شخص عصبانی مزاج و حسد حسود و شجاعت شجاع؛ ۲. حال: کیف سریع الزوال مثل غضب شخص حلیم. تباین میان حال و ملکه، به امر عارضی است نه ذاتی. حال، آن هیاتی است که عارض شده و هنوز راسخ نشده است، و وقتی راسخ گردید ملکه نامیده می‌شود. پس نسبت این دو مثل نسبت طفل است و مرد. [۴]
ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۳۱.
[۶]
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۶۶.
[۷]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۶۴-۶۶.
[۸]
ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معیار العلم في فن المنطق، ص۲۹۹-۳۰۰.
[۹]
خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۵.
[۱۰]
گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۷۲.
۴ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • گرامی، محمدعلی، منطق مقارن. • خوانساری، محمد، منطق صوری. • ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معيار العلم في فن المنطق. • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق). • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة. • ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل. • علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. ۵ - پانویس
۶ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «کیف نفسانی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۷. |